وقتی که دو قطعه از زمین به صورت ناگهانی روی یکدیگر سر می خورند زمین لرزه اتفاق می افتد. سطحی که این لیز خوردن در آن اتفاق می افتد، گسل نامیده می شود. مکان زیر این سطح که زمین لرزه از آنجا آغاز شده است هیپوسنتر (hypocenter) نامیده می شود، و مکانی که دقیقا در بالای سطح واقع شدن زمین لرزه می باشد اپی سنتر (epicenter) نامیده می شود.






بعضی اوقات یک زمین لرزه داری پیش لرزه هایی می باشد. این زمین لرزه های کوچکتر که پیش لرزه ها (foreshocks) نامیده می شوند، دقیقا در همان محلی اتفاق می افتند که زمین لرزه بزرگتر در آن اتفاق خواهد افتاد. تا زمانی که زمین لرزه بزرگتر اتفاق نیفتد، دانشمندان نمی توانند بگویند که یک زمین لرزه، پیش لرزه می باشد. زمین لرزه بزرگتر، زمین لرزه اصلی (mainshock) نامیده می شود. زمین لرزه اصلی همیشه دارای زمین لرزه هایی بعد از آن می باشد که آنها را پس لرزه (aftershocks) می نامند. پس لرزه ها، زمین لرزه های کوچکتری هستند که پس از زمین لرزه اصلی در همان مکان رخ می دهند. بسته به بزرگی زمین لرزه اصلی، پس لرزه ها معمولا می توانند تا یک هفته بعد ازآن، ماهها بعد از آن، و حتی سالها بعد از آن دوباره اتفاق بیفتند.

علت زمین لرزه چیست و کجاها اتفاق می افتد؟

کره زمین دارای 4 لایه اصلی می باشد :

1. هسته درونی (inner core)
   
2. هسته بیرونی (outer core)
   
3. گوشته (mantle)
   
4. پوسته (crust)
   

پوسته و قسمت بالای گوشته، یک لایه نازک روی سطح سیاره ما را تشکیل می دهد. اما این لایه نازک همه اش از یک تکه تشکیل نشده است، بلکه همانند یک پازل از تکه های خیلی زیادی تشکیل شده است که سطح روی کره زمین رو پوشانده است. نه تنها این، بلکه این تکه های پازل مانند به آرامی مشغول حرکت به اطراف نیز می باشند، روی یکدیگر می لغزند، و حتی به یکدیگر ضربه می زنند. این تکه های پازل مانند را صفحات تکتونیکی (tectonic plates) می نامند، و لبه های این صفحات را مرزهای صفحه (plate boundaries) می نامند. مرزهای صفحات از تعداد زیادی گسل (faults) تشکیل شده اند، و بیشتر زمین لرزه های جهان در محل این گسل ها اتفاق می افتند. از آنجا که لبه های این صفحات ناهموار هستند، آنها به سایر صفحات در حال حرکت گیر می کنند. در نهایت، هنگامی که این صفحات به اندازه کافی حرکت کردند، لبه ها به طور ناگهانی از یکدیگر جدا می شوند و زمین لرزه اتفاق می افتد.

چرا زمین لرزه باعث لرزش زمین می شود؟

وقتی لبه های گسل ها به یکدیگر گیر می کنند، بقیه گسل ها همچنان به حرکت خود ادامه می دهند، در این وضعیت انرژی معمولی که باعث حرکت گسل ها می گردد در محل گیر کردن گسل ها، ذخیره می گردد. در نهایت هنگامیکه انرژی ذخیره شده در محل گیر کردن گسل ها به حد نهایت خودش می رسد به طور ناگهانی آزاد می شود و باعث جدا شدن گسل هایی می گردد که به یکدیگر گیر کرده بودند. این انرژی از محل گسل های مربوطه به سمت خارج پرتاب می شود و در تمامی جهات همانند یک موج حرکت می کند. هنگامیکه این انرژی آزاد شده به سطح زمین می رسد، سطح کره زمین و همه چیزهای روی آن مانند خانه های ما را می لرزاند.

زمین لرزه ها چگونه ثبت می شوند؟

زمین لرزه ها توسط ابزارهایی به نام لرزه نگار یا زلزله سنج (seismographs) ثبت می گردند. مقادیر ثبت شده توسط لرزه نگارها را لرزه نگاشت (seismogram) می نامند. لرزه نگارها دارای پایه ای می باشند که به طور محکم در زمین قرار می گیرد و وزنه سنگینی به آنها آویزان است. هنگامی که یک زمین لرزه باعث لرزش زمین می شود، پایه لرزه نگار نیز می لرزد، اما وزنه نخواهد لرزید و به صورت ثابت در محلش باقی می ماند. به جای آن فنرهایی که به وزنه متصل هستند لرزش ها را جذب می کنند. این تفاوت میان بخشی از لرزه نگار، که حرکت میکند و بخشی که ثابت است، آن چیزی است که لرزه نگارها آنها را ثبت می کنند.

دانشمندان چگونه اندازه زمین لرزه ها را می سنجند؟

اندازه زمین لرزه، بستگی به اندازه گسل ها و میزان گیر کردن گسل ها به یکدیگر دارد، اما از آنجا که این گسل ها در طول کیلومترها عمق سطح زمین هستند، دانشمندان نمی توانند به آسانی آنها را اندازه گیری کنند. پس با این حساب، چگونه زمین لرزه را اندازه گیری می کنند؟

دانشمندان از مقادیر ثبت شده بر روی لرزه نگارها که در سطح زمین قرار داده اند، برای اندازه گیری میزان بزرگی زلزله استفاده می کنند. خطهای کوچک ثبت شده بر روی لرزه نگارها نمایانگر زمین لرزه های کوچک و خطهای بزرگتر، نمایانگر زمین لرزه های بزرگتر می باشند.


اندازه زمین لرزه ها را ریشتر (magnitude) می نامند. برای هر زمین لرزه اندازه ای در واحد ریشتر وجود دارد. دانشمندان همچنین در مورد شدت زلزله نیز بحث می کنند، طبیعتا شدت زلزله با توجه به محلی که در آن قرار دارید متفاوت می باشد.

آیا دانشمندان می توانند زمین لرزه ها را پیش بینی کنند؟

نه، در حال حاضر نمی توانند. دانشمندان روش های مختلفی را برای پیش بینی زلزله ها آزمایش کرده اند، اما تاکنون هیچ کدام از این روش ها جواب نداده است. در مورد هر گسل خاص، دانشمندان می دانند که زمین لرزه دیگری در آینده وجود خواهد داشت، اما آنها در حال حاضر هیچ راهی برای گفتن اینکه این اتفاق دقیقا در چه زمانی رخ خواهد داد، ندارند.


منبع : earthquake.usgs.gov