در زبان فارسی گاهی بعضی از حروف کلمات را بیندازند و آن را سبک و کوتاه کنند. این عمل را تخفیف و آن کلمات را مخفف نامند : همواره، هماره، کوه، که، ستوه، سته، خواه، خوه.


هاء ملفوظ که بعد از الف واقع شود گاهی حذف گردد : گناه، گنا، گیاه، گیا، گواه، گوا، پادشاه، پادشا. همچنین الف زائد در اول کلمات مانند : اشکم، اشتر، استخر، فتادن، فکندن، فشاندن.

حاجی تو نیستی شتر است از برای آنک
بیچاره خار میخورد و بار میبرد
توان بحلق فرو بردن استخوان درشت
ولی شکم بدرد چون بگیرد اندر ناف

سعدی

در بیت زیر سعدی کلمه اشتر را بی حذف الف ذکر کرده :

اشتر بشعر عرب در حالتست و طرب
گر ذوق نیست ترا کج طبع جانوری

حرف (ه) از آخر اسم مفعول مرکب گاهی حذف شود مانند : سرآمده، سرآمد، کارآمده، کارآمد، نورسیده، نورسید، سالخورده، سالخورد.

شنیدم یکی عارف سالخورد
یکی خانه بر قامت خویش کرد

الفی که پیش از هاء ملفوظ باشد حذف شود : تباه، تبه، شاه، شه، راه، ره، ناگاه، ناگه، آگاه، آگه، گناه، گنه.

کرم بین و لطف خداوندگار
گنه بنده کرده است و او شرمسار
تبه گردد آن مملکت عنقریب
کزو خاطر آزرده گردد غریب

سعدی

طاعت از دست نیاید گنهی باید کرد
در دل دوست بهر حیله رهی باید کرد

نشاط اصفهانی

اینک در جدول ذیل برای نمونه بعضی از کلمات که مخفف شده اند نگاشته میشود :

آگاه، آگه، راه، ره، ستوه، سته، کوه، که، افکار، فکار، افتادن، فتادن، شکار، شکر، اسپار، سپار، ابرو، برو، اندوه، انده، ماه، مه، خرگاه، خرگه، آواز، آوا، زمین، زمی، زمردین، زمردی، هرزمان، هزمان، چون او، چنو، شادباش، شاباش، نگاه، نگه، که از، کز، که این، کین، که او، کاو، نه از، نز، ایستادن، استادن، هنوز، نوز، بود، بد، توانست، تانست، آستین، آستی، گوهر، گهر، خاموش، خموش، میازار، مازار، چه توان، چتوان، شاخ، شخ، بارگاه، بارگه، انبوه، انبه، کاشتن، کشتن، بازارگان، بازرگان، از اینراه، زیراه، ازینرا، ازیرا، زیرا، ایرا، بیهوده، بیهده، گذار، گذر، افزودن، فزودن، انگشترین، انگشتری، انگشتر، بیرون، برون، بنشسته، نشسته

---

آموزش قبلی : آموزش دستور زبان فارسی : معروف و مجهول

---

آموزش بعدی : آموزش دستور زبان فارسی : تبدیل حروف بیکدیگر