در ویندوز ، اگر Task Manager را در فواصل مختلف اجرا و بررسی کنید، ممکن است متوجه شوید که گاهی اوقات یک فرآیند با نام VSSVC.exe در حال اجرا است و زمانی که ماوس خود را روی آن ببرید به شما می گوید که این سرویس Windows Volume Shadow Copy است که در حال اجراست. البته این سرویس همیشه در حال اجرا نیست اما فعال شدن یکسری رویدادهای خاص در ویندوز باعث می شود که یک کپی از کل هارد دیسک شما به عنوان یک مجموعه یا چند مجموعه بسته به تعداد دیسک های شما داشته باشد. در این مقاله از وب سایت خوش آموزش، ما در مورد مایکروسافت Volume Shadow Copy در ویندوز بحث خواهیم کرد و همه سعی خود را خواهیم کرد تا این سرویس مهم را به درستی شما معرفی کنیم.


اکثر ما به طور مرتب فایل های اطلاعاتی خود را با استفاده از برنامه های شخص ثالث (نرم افزارهای بک آپ گیری)یا دستورات MS-DOS مانند XCOPY پشتیبان گیری می کنیم. در واقع هدف اصلی ما از تهیه بک آپ از فایل ها این است همیشه یک کپی از آخرین تغییرات اطلاعات موجود را داشته باشیم پس بنابراین بک آپ گیری از هارد دیسک عمدتا با فایل های اطلاعاتی همراه است.


هنگامی که شما تلاش می کنید تا از فایل های موجود در ویندوز یک پشتیبان گیری ساده انجام دهید یکی از مشکلات رایج فایل های قفل شده است که می تواند عملیات پشتیبان گیری از اطلاعات را با مشکل مواجه کند و یا اینکه این فایل که قرار است از آن بک آپ تهیه شود هم اکنون توسط کاربر درحال اجرا است؟ آیا این فایل توسط سیستم عامل قفل شده است؟ خوشبختانه برای حل این مشکل یک سرویس قدرتمند در ویندوز وجود دارد و آن هم Windows Volume Shadow Copy یا به اختصار VSS است.
یکی از وظایف سیستم عامل محافظت یا Protect از فایل های درحال اجرا است یعنی این وظیفه سیستم عامل است که از فایل ها و برنامه های در حال اجرا محافظت کند. مثلا شما یک فایل Excel یا یک عکس را اجرا کنید و همین طور که این فایل در حال اجرا است اگر بخواهید آن را حذف کنید ویندوز این اجازه را به شما نخواهد داد چون این فایل توسط ویندوز در حال Protect است یا مثلا یک فایل Excel را اجرا کنید و همین طور فایل اجراست به کنترل پنل بروید و مجموعه Office را Uninstall کنید بعد از مدتی به شما پیغام خطا می دهد که یک فایل با فرمت اکسل در حال اجراست که شما یا باید پروسه Uninstall را کنسل کنید و یا باید فایل اکسل را ببنیدید تا از Process خارج شود و Retry کردن بتوانید Uninstall را ادامه دهید. و یکسری فایل ها که در ویندوز حتی امکان کپی کردن هم ندارند شما اگر یک تصویر یا یک فایل Word را اجرا کنید همزمان از آن فایل می توانید کپی بگیرید. Cut نمی توانید کنید ولی عمل کپی را می توانید انجام دهید اما یکسری از فایل های سیستمی و یا فایل های نرم افزارهای دیگر هستند که در صورت اجرا بودن حتی اجازه کپی کردن هم به شما نمی دهند. مثلا یک فایل با فرمت MDF مربوط به SQL Server، اگر این دیتابیس در اس کیو ال سرور Attach شده باشد فایل اصلی را حتی کپی هم نمی توانید کنید. خب برای حل این مشکل چه باید کرد؟ چگونه باید از این تیپ فایل ها بک آپ تهیه کرد؟ با استفاده از این ابزار VSS که به ظاهر ساده است یک Snapshot فقط خواندنی از اطلاعات تهیه کرده و از آن Snapshot می توانید بک آپ تهیه کنید. قابلیت فوق العاده کاربردی و قدرتمند VSS برای اولین بار در ویندوز سرور 2003 معرفی شد. توسط این ابزار قدرتمند دیگر نیازی نیست که هر بار برای بک آپ گیری از ویندوز از کل آن بک آپ تهیه کنید. برای مرتبه اول که از کل ویندوز بک آپ می گیرید از کل اطلاعات سیستم بک آپ تهیه می شود ولی از دفعات بعد می توانید فقط از تغییراتی که در فایل ها بوجود آمده بک آپ بگیرید البته شما نیاز نیست کاری انجام دهید این کار را نرم افزارهای بک آپ گیری انجام می دهند. حساسیت بک آپ گیری از اطلاعات بسیار بالا است و ویندوز اجازه دسترسی و کپی به هر فایلی را نمی دهد در اینجاست که VSS وارد عمل می شود و Shadow یا Snapshot فقط خواندنی از آن فایل تهیه می کند در واقع چون VSS در خود سیستم عامل قرار دارد می تواند در مدت زمان خیلی کوتاهی در حد چند میلی ثانیه این فایل یا دیتا را فریز کند و در طول این زمان کوتاه هیچ اطلاعاتی روی آن فایل نوشته نمی شود چون قرار است از آن یک Snapshot تهیه کند و در همان زمان به سرعت یک Snapshot فقط خواندنی از آن تهیه می کند و از همان Snapshot تهیه شده بک آپ گیری انجام می شود. نرم افزارهای بک آپ گیری هم توسط همین قابلیت اقدام به بک آپ گیری از ویندوز و فایل های آن می کنند. و پس از اینکه Snapshot از فایل ایجاد شد به سرعت فایل را از حالت فریز خارج کرده و وضعیت به حالت قبل بازمی گردد. و در ضمن اگر سرویس VSS را غیر فعال کنید بسیاری از برنامه های شخص ثالث یا Third party ها نمی توانند از ویندوز بک آپ گیری کنند.
در مقاله فقط این سرویس VSS را به شما معرفی کردیم و کاری که ما باید انجام دهیم این است که مطمئن شویم این سرویس در ویندوز در حال اجرا است این سرویس بصورت Built-in همراه با سیستم عامل ویندوز در سیستم نصب می شود. امروزه مانند گذشته بک آپ گیری ها به صورت دستی انجام نمی شود که مشکلات عدم کپی فایل های در حال اجرا و یا فایل های قفل شده را داشته باشیم و کل کار بک آپ گیری توسط نرم افزارهای بک آپ گیری (مثلا Veeam backup & Replication و یا Acronis و غیره..) انجام می شود.