روبی یک زبان اسکریپت نویسی متن باز و شی گرا است. این زبان در اواسط دهه نود میلادی توسط یک دانشمند علوم کامپیوتر اهل ژاپن به نام یوکیهیرو ماتسوموتو اختراع شد. در این مقاله از آموزش ruby، بیشتر درباره این زبان و ویژگی‌های آن بحث خواهیم کرد.

زبان اسکریپت نویسی چیست؟

بر خلاف زبان‌هایی مانند سی و سی پلاس پلاس، یک زبان اسکریپت نویسی مستقیماً با سخت افزار تعامل نمی‌کند. در زبان‌های اسکریپت نویسی، اسکریپت در یک فایل متنی نوشته می‌شود. سپس این فایل توسط یک مفسر تجزیه شده و به کد تبدیل می‌شود. در واقع این زبان‌ها از بالا به پایین خوانده می‌شوند و از برنامه نویسی رویه‌ای (Procedural Programming) پیروی می‌کنند.

از طرفی زبان برنامه نویسی شی گرا، قطعه کدها را به صورت شی درآورده و در هر جایی که نیاز باشد از این اشیا استفاده می‌کند. در واقع می‌تواند از اشیا در هر قسمت از برنامه یا حتی اپلیکیشن‌های دیگر نیز استفاده کرد. مخترع زبان روبی، به دنبال ساخت یک زبان اسکریپت نویسی بود که از مزایای زبان‌های شی گرا نیز بهره مند شود. زبان شی گرا به شما امکان استفاده مجدد از کد را می‌دهد، بنابراین سرعت توسعه برنامه بالا خواهد رفت.

با زبان روبی چه کارهایی می توان انجام داد؟

زبان روبی با syntax یا نحو ساده خود، به شما امکان مدیریت داده‌ها و تعریف منطق برای حل مسئله را می‌دهد. روبی یک زبان همه منظوره و قابل حمل است که می‌توانید از آن برای اهداف گوناگونی استفاده کنید. روبی برای ساخت اپلیکیشن‌های دسکتاپ، وبسایت‌های ایستا، پردازش داده و حتی خودکارسازی روندهای مختلف استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از آن در ساخت وب سرورها، وب اسکرپینگ (Web Scraping) و وب کراولینگ (Web Crawling) نیز استفاده کرد. در ادامه آموزش ruby، آن را با سایر زبان‌های برنامه نویسی مقایسه خواهیم کرد.

مقایسه زبان روبی با سایر زبان های برنامه نویسی

مقایسه زبان روبی با سایر زبان‌های برنامه نویسی، می‌تواند به شما در درک این زبان و برنامه نویسی با آن کمک کند. اگر با برنامه نویسی از قبل آشنایی ندارید، به شما توصیه می‌کنیم سری به مجموعه آموزش برنامه نویسی در فرادرس بزنید و یکی از زبان‌های برنامه نویسی دلخواه خود را برای شروع یادگیری انتخاب کنید:

• مجموعه آموزش برنامه نویسی – کلیک کنید

1. مقایسه روبی با جاوا

روبی و جاوا هر دو زبان‌هایی شی گرا هستند. این دو زبان از متودهای متفاوتی برای اجرای کد استفاده می‌کنند. جاوا ابتدا کد را به زبان ماشین تبدیل می‌کند تا این کد توسط ماشین قابل فهم باشد. بنابراین کد جاوا نسبت به کد روبی سریع‌تر اجرا می‌شود.

هر دوی این زبان‌ها قابلیت ارث بری را فراهم می‌کنند و از متدهای public، private و protected پشتیبانی می‌کنند. نوشتن تابع در روبی به تعداد خط کد کمتری نیاز دارد. به همین علت بسیاری از برنامه نویسان، نوشتن کد با روبی را به جاوا ترجیح می‌دهند.

2. مقایسه روبی با پایتون

روبی یک زبان کاملاً شی گراست در حالی که پایتون یک زبان کاملاً شی گرا محسوب نمی‌شود. خوانایی کد پایتون نسبت به روبی بهتر است. همچنین رفع خطا نیز در پایتون نسبت به روبی آسان‌تر است.

از نظر کتابخانه، پایتون از کتابخانه‌های بیشتری نسبت به روبی بهره می‌برد. پایتون از ارث بری چندگانه نیز پشتیبانی می‌کند، در حالی که روبی از ارث بری یگانه پشتیبانی می‌کند. از نظر کاربرد نیز از پایتون بیشتر برای مقاصد آکادمیک و تحقیقاتی استفاده می‌شود، در خالی که روبی بیشتر برای توسعه وب و برنامه نویسی تابعی کاربرد دارد.

3. مقایسه روبی با سی پلاس پلاس

شباهت‌های زیادی بین سی پلاس پلاس و روبی وجود دارد. بسیاری از عملگرهای موجود در روبی در سی پلاس پلاس نیز وجود دارند. مثلا استفاده از namespaceها در سی پلاس پلاس، مشابه استفاده از modules در روبی است.

اما این دو زبان تفاوت‌هایی نیز دارند و برای مثال در روبی برای تعریف constructor، از کلمه initialize به جای نام کلاس استفاده می‌شود.همچنین به جای کلمه this که در سی پلاس پلاس استفاده می‌شود، در روبی از کلمه self استفاده می‌کنیم. همچنین در روبی می‌توانید در هر زمانی که خواستید یک کلاس را باز کرده و به آن متودهای بیشتری اضافه کنید. همچنین در روبی بر خلاف سی پلاس پلاس یک کتابخانه برای تست کردن واحدهای مختلف در اختیار شما قرار دارد.

آموزش برنامه نویسی با روبی

یادگیری روبی نسبتاً آسان است، چرا که syntax این زبان مشابه سایر زبان‌های متداول برنامه نویسی است. اگر از قبل با زبان‌هایی نظیر سی (C) یا پایتون کار کرده باشید، می‌توانید روبی را نیز به راحتی یاد بگیرید. با استفاده از برنامه‌های ویرایشگر معروف نظیر نوت پد پلاس پلاس (notepad++) می‌توانید به زبان روبی برنامه بنویسید. پس از برنامه نویسی به زبان روبی، فایل شما با فرمت .rb ذخیره خواهد شد. در ادامه تعدادی از نکات پایه‌ای مربوط به برنامه نویسی با روبی را مطرح خواهیم کرد.

1. ابزارهای موردنیاز برای برنامه نویسی با روبی

برای شروع آموزش ruby، حداقل به یک کامپیوتر با پردازنده Core i3 یا Core i5 نیاز خواهید داشت. همچنین به حداقل ۲ گیگابایت رم نیز نیاز خواهید داشت.

از نظر نرم افزاری نیز، موارد زیر حداقل‌هایی هستند که سیستم شما باید آن‌ها را داشته باشند:

• سیستم عامل لینوکس یا ویندوز‌های ۹۵، ۹۸، ۲۰۰۰، ویندوز NT یا ویندوز ۷
  
• روبی نسخه 8.5
  

2. نوشتن کامنت در روبی

در روبی می‌توانید با استفاده از علامت # کامنت بنویسید. سینتکس نوشتن یک خط کامنت به صورت زیر است:

# Comment

اگر می‌خواهید چند خط را کامنت کنید، سینتکس شما باید به صورت زیر باشد:
=begin

Statement 1

Statement 2

...

Statement n

=end

3. کلمات کلیدی در روبی

کلمات کلیدی کلماتی هستند که از قبل رزور شده‌اند و نمی‌توانید از آن‌ها برای نام گذاری متغیرها یا توابع استفاده کنید. کلمات کلیدی برای انجام بعضی فرآیند‌های از پیش تعیین شده استفاده می‌شوند.

تعدادی از مهم‌ترین کلمات کلیدی در روبی عبارت‌اند از:
BEGIN: قبل از هر کد دیگری اجرا می‌شود
END: پس از هر کد دیگری که در فایل قرار دارد اجرا می‌شود
and: همان کاربرد && را داشته ولی با اولویت کمتر
alias: برای ایجاد ارتباط بین دو متود به کار می‌رود
do: شروع کننده یک بلوک کد است
else : شرایط کنترل نشده را در صورت برقرار نشدن شرط if، unless و case مشخص می‌کند
end: پایان یک بلوک کد را مشخص می‌کند
for: برای تعریف یک بلوک از کدها که مکرراً اجرا می‌شوند
next: بقیه کدهای نوشته شده در بلوک کد را نادیده می‌گیرد
not: کاربردی شبیه قرار دادن علامت تعجب در ابتدای عبارت بولی دارد، البته با اولویت پایین‌تر
or: یا بولی با اولویتی پایین‌تر از ||
return: برای بازگرداندن مقدار در خروجی متود به کار می‌رود
true: برای مشخص کردن یک عبارت صحیح بولی استفاده می‌شود
while: تا زمانی که شرط نوشته شده برای while برقرار است، حلقه را تکرار می‌کند
when: شرط مربوط به case را مشخص می‌کند
if: برای نوشتن عبارت شرطی استفاده می‌شود
برای شروع آموزش برنام نویسی ruby می‌توانید به لینک آموزش زیر از فرادرس مراجعه کنید:

• آموزش مقدماتی برنامه نویسی روبی Ruby – کلیک کنید

در مثال زیر، نمونه‌هایی از استفاده از کلمات کلیدی در روبی را مشاهده خواهید کرد:
# Ruby program to illustrate the use of Keywords

#!/usr/bin/ruby

# defining class Vehicle

# using the 'class' keyword

class GFG

# defining method

# using 'def' keyword

def geeks

# printing result

puts "Hello Geeks!!"

# end of the method

# using 'end' keyword

end

# end of class GFG

# using 'end' keyword

end

# creating object

obj = GFG.new

# calling method using object

obj.geeks

4. انواع داده در روبی

با استفاده از انواع داده در روبی می‌توان مواردی نظیر متن، رشته، اعداد و غیره را ذخیره کرده و نمایش داد. از آنجایی که روبی یک زبان کاملاً شی گراست، تمامی انواع داده در روبی بر مبنای کلاس‌ها تعریف می‌شوند.

انواع داده مختلفی در روبی وجود دارد، از جمله:

• Numbers
  
• Boolean
  
• Strings
  
• Hashes
  
• Arrays
  
• Symbols
  

در ادامه آموزش ruby، به معرفی انواع داده در روبی خواهیم پرداخت.

نوع داده Numbers در روبی
یک Number عبارت است از مجموعه‌ای از ارقام. اعداد مختلفی وجود دارند، از جمله اعداد صحیح و اعداد اعشاری. روبی قادر به مدیریت اعداد مختلفی است.

نمونه‌ای از تعریف اعداد در روبی را مشاهده کنید:
# Ruby program to illustrate the

# Numbers Data Type

# float type

distance = 0.1

# both integer and float type

time = 9.87 / 3600

speed = distance / time

puts "The average speed of a sprinter is #{speed} km/h"

خروجی تکه کد بالا به صورت زیر خواهد بود:
The average speed of a sprinter is 36.474164133738604 km/h

نوع داده Boolean در روبی
انواع داده بولی، حاوی یک بیت از اطلاعات هستند. در واقع این نوع از داده می‌تواند تنها درست بودن یا غلط بودن یک عبارت را برای ما مشخص کند.

نمونه‌ای از کاربرد نوع داده بولی را در تکه کد زیر مشاهده کنید:
if true

puts "It is True!"

else

puts "It is False!"

end

if nil

puts "nil is True!"

else

puts "nil is False!"

end

if 0

puts "0 is True!"

else

puts "0 is False!"

end

خروجی تکه کد بالا به صورت زیر خواهد بود:
It is True!

nil is False!

0 is True!

نوع داده رشته یا String در روبی
یکی از مباحثی که باید به آن در آموزش ruby پرداخته شود، مبحث رشته‌ها است. رشته عبارت است از مجموعه‌ای از کاراکترها. از رشته برای نمایش کلمه یا جمله استفاده می‌شود. رشته‌ها را با استفاده از سینگل کوتیشن یا دابل کوتیشن (که به ترتیب با “ و “” نشان داده می‌شوند) تعریف می‌کنند. رشته‌ها، اشیایی از کلاس String محسوب می‌شوند.

در تکه کد زیر، نمونه‌ای از تعریف و به کارگیری رشته‌ها را مشاهده خواهید کرد:
# Ruby program to illustrate the

# Strings Data Type

#!/usr/bin/ruby -w

puts "String Data Type";

puts 'escape using "\\"';

puts 'That\'s right';

خروجی تکه کد بالا به صورت زیر خواهد بود:
String Data Type

escape using "\"

That's right

نوع داده Hash در روبی
نوع داده hash، وظیفه اختصاص دادن یک مقدار به کلید خود را بر عهده دارد. این اختصاص دادن، با استفاده از علامت => انجام می‌شود.

در تکه کد زیر، می‌توانید نحوه تعریف و استفاده از انواع داده hash را مشاهده کنید:
# Ruby program to illustrate the

# Hashes Data Type

#!/usr/bin/ruby

hsh = colors = { "red" => 0xf00, "green" => 0x0f0, "blue" => 0x00f }

hsh.each do |key, value|

print key, " is ", value, "\n"

end

خروجی تکه کد بالا به صورت زیر خواهد بود:
red is 3840

green is 240

blue is 15

• آموزش ساختارهای تصمیم گیری در زبان برنامه نویسی روبی (رایگان) – کلیک کنید

نوع داده Arrays در روبی
با استفاده از آرایه یا همان Array، می‌توان لیستی از انواع داده را نگهداری کرد. داده‌های موجود در آرایه با استفاده از علامت کاما (که با , نشان می‌شود)، از یکدیگر جدا می‌شوند.

در روبی، خانه شروع آرایه با شماره صفر آغاز می‌شود. در مثال زیر می‌توانید نحوه تعریف یک آرایه را مشاهده کنید:

# Ruby program to illustrate the

# Arrays Data Type

#!/usr/bin/ruby

ary = [ "fred", 10, 3.14, "This is a string", "last element", ]

ary.each do |i|

puts i

end

خروجی تکه کد بالا به صورت زیر خواهد بود:
fred

10

3.14

This is a string

last element

نوع داده Symbols در روبی
این نوع از داده‌ها، رشته‌های سبک وزن محسوب می‌شوند. در واقع Symbolها رشته‌هایی هستند که فضای بسیار کمی را از حافظه اشغال می‌کنند. در بعضی از موارد، استفاده از Symbolها می‌تواند بهره‌وری بیشتری نسبت به استفاده از رشته‌ها داشته باشد.

در مثال زیر، نمونه‌ای از تعریف و بکارگیری Symbol ها را مشاهده می‌کنید:
# Ruby program to illustrate the

# Symbols Data Type

#!/usr/bin/ruby

domains = {:sk => "GeeksforGeeks", :no => "GFG", :hu => "Geeks"}

puts domains[:sk]

puts domains[:no]

puts domains[:hu]

خروجی تکه کد بالا به صورت زیر خواهد بود:
GeeksforGeeks

GFG

Geeks

نوشتن یک برنامه ساده به زبان روبی

در این قسمت از آموزش ruby، قصد داریم نوشتن یک برنامه ساده با روبی را توضیح دهیم. ابتدا یک فایل متنی با فرمت .rb ایجاد کنید.

نام فایل خود را hello_world.rb بگذارید. در فایل خود، لازم است تنها یک خط کد را بنویسید. یک خط کد شما شامل عبارت زیر است:

puts "Hello World!"

پس از نوشتن این خط کد، لازم است فایل خود را ذخیره کنید (در واقع پس از هر تغییری که در فایل خود ایجاد می‌کنید، لازم است فایل را دوباره ذخیره کنید. وگرنه برنامه شما تغییرات را تشخیص نداده و به درستی اجرا نخواهد شد).

اگر از سیستم عامل ویندوز استفاده می‌کنید، ابتدا خط فرمان ویندوز یعنی command prompt را باز کنید. سپس دستور زیر را تایپ و اجرا کنید:

cd C:\Scripts

پس از آن، لازم است دستور زیر را تایپ و اجرا کنید:

C:\Ruby\bin\ruby.exe hello_world.rb

با اجرای این دستور، عبارت Hello World! روی صفحه نمایش پدیدار می‌شود.

کلام پایانی درباره آموزش ruby

در این مطلب سعی کردیم نکاتی را که برای شروع یادگیری زبان روبی مورد نیاز شما است را مطرح کنیم. اگر می‌خواهید با مباحث برنامه نویسی و به خصوص برنامه نویسی روبی بیشتر آشنا شوید، به شما پیشنهاد می‌کنیم به فرادرس مراجعه کنید. در فرادرس می‌توانید به مجموعه‌ای از بهترین ویدیو‌های آموزشی در رابطه با برنامه نویسی و سایر مباحث علوم کامپیوتر دسترسی داشته باشید.

• آموزش مدیریت و کنترل خطاها و استثنائات در زبان برنامه نویسی روبی (رایگان) – کلیک کنید