در طول زندگی افراد وقایعی رخ می دهد که از اهمیت خاصی برخوردار است و به عنوان نقطه عطفی در زندگی از آنها یاد می شود. بلوغ یکی از این وقایع است . در واقع بلوغ دوره ای مابین کودکی و بزرگسالی است که در این دوره تغییرات دینامیک در مغز و غدد بدن باعث تغییرات جسمانی ، روانی و رفتاری در فرد می شود.


از نظر لغوی ، بلوغ در فرهنگ فارسی به معنای رسیدن و مرد شدن، زن شدن ، رسیدگی و پختگی و به حد کمال رسیدن آمده است. ما از نظر علمی، منظور از بلوغ یا نوجوانی ،رشد و بلوغ در کلیه ی جنبه ها اعم از فیزیکی، عقلی و اجتماعی است. در بلوغ، غده هیپوفیز هورمونهایی آزاد می کند که به بدن سیگنال می دهد تولید هورمونهای جنسی استروژن و پروژسترون در دختران یا تستوسترون در پسران را شروع کند. در نتیجه این تغییرات هورمونی، در دختران ابتدا پستانها رشد می کنند و در نهایت اولین قاعدگی اتفاق می افتد. بلوغ در دختران در حالت طبیعی بین 8 تا 13 سالگی شروع می شود. در پسران بلوغ بین 9 تا 14 سالگی شروع می شود و شروع بلوغ با رشد اندامهای جنسی و رویش موی صورت و کلفت شدن صدا مشخص می شود.

چه عواملی باعث بلوغ زودرس می‌شود؟

بلوغ زودرس گاهی ممکن است در اثر تومورها یا توده‌هایی در تخمدان‌ها، غدد فوق کلیوی، غده هیپوفیز یا مغز ایجاد شود. سایر دلایل ممکن است شامل ناهنجاری‌های سیستم عصبی مرکزی، سابقه خانوادگی این بیماری یا برخی سندروم‌های ژنتیکی نادر باشد. در بسیاری از موارد، هیچ علتی برای این اختلال یافت نمی‌شود. به طور کلی دو نوع بلوغ زودرس وجود دارد که شامل موارد زیر است:

بلوغ زودرس وابسته به گنادوتروپین

به عنوان بلوغ زودرس مرکزی نیز شناخته می‌شود و شایع‌ترین نوع بلوغ زودرس است که در بیشتر دختران مبتلا به این اختلال و نیمی از پسران با این اختلال تأثیر می‌گذارد. این نوع بلوغ ناشی از ترشح زودرس گنادوتروپین‌ها ؛ هورمون‌های مربوط به بلوغ است. محققان معتقدند بلوغ زودرس محور هیپوتالاموس – هیپوفیز – تخمدان که باعث این اختلال در دختران می‌شود. اما در بیشتر موارد، هیچ علتی برای ترشح زودرس هورمون‌های گنادوتروپین یافت نمی‌شود.

بلوغ زودرس مستقل از گنادوتروپین

این نوع بلوغ زودرس با ترشح زودرس هورمون‌های گنادوتروپین ایجاد نمی‌شود.

بلوغ زودرس

سن شروع بلوغ زودرس زودتر از حداقلی است که در بالا به آن اشاره کردیم. دخترانی که پیش از تولد هشت سالگی شان وارد بلوغ می شوند ممکن است مشکلات عاطفی و هیجانی پیدا کنند و خود را تنها در بین دوستان حس کنند.در این سنین کسی دوست ندارد تفاوت بارز با دوستان و همسالان خود داشته باشد به خصوص که حساسیت نسبت به شکل بدن به شدت افزایش می یابد. بلوغ زودرس تأثیر بلند مدت بر سلامت روان کودکان می گذارد. بلوغ زودرس در کودکان پسر و دختر باعث می شود کودک حس کند بدن او با هم سن و سال هایش بسیار فرق می کند. دخترانی که زودتر از همسالان خود بالغ شدند، بیشتر دچار افسردگی می شوند و افسردگی شان در تمام آن دوره ادامه می یابد. همچنین محققان دریافتند اگر چه پسرانی که بلوغ زودرس داشتند در ابتدا کمتر از پسرانی که بلوغ دیررس دارند دچار افسردگی می شوند اما به مرور علائم افزایش اضطراب، تصور منفی نسبت به بدن خود و استرس و تنش های بین فردی در آنها دیده شد. میزان افسردگی در پسرانی که زودتر به بلوغ رسیده بودند به اندازه دختران زود بالغ شده می باشد. بلوع زود هنگام به خصوص برای دختران آزار دهنده است. در پسران نیز این وضعیت با علائم درونی سازی (مانند اضطراب) و برونی سازی (مانند مصرف دخانیات) همراه است. در بین دختران اختلالات افسردگی، اختلالات مصرف مواد، اختلالات خوردن (مانند کم اشتهایی روانی یا پرخوری روانی) و اختلالات رفتارهای مخرب بیشتر دیده می شود. در بین این اختلالات، واضح ترین ارتباط بین بلوغ زودرس و افسردگی در دختران وجود دارد. در بسیاری از زنان به نظر می رسد پریود کلید ایجاد افسردگی است.
هنگامی که کودک زودتر به بلوغ می رسد، طرز فکر و رفتارش همیشه متناسب با چیزی که با توجه به ظاهرش از او انتظار می رود نیست چون هنوز کودک است. بسیاری از بزرگسالان با توجه به ظاهر بالغ کودک ممکن است از او انتظاراتی داشته باشند که از عهده اش خارج است و هنوز به سن متناسب با آن رفتارها نرسیده است.
علت این است که رشد مغزی، شناحتی، یادگیری و احساسی کودکان متناسب با سنشان صورت می گیرد نه بلوغ بدنی. هنگامی که کودکان زودتر بالغ می شوند بزرگتر از سن خود به نظر می آیند در حالی که سن واقعی شان کمتر است. این باعث می شود بار اجتماعی سنگینی بر روی دوش آنها قرار بگیرد. از این نظر، وضعیت دختران سخت تر است.
اعتماد به نفس این دختران کاهش می یابد و اضطراب بیشتری در روابط با دوستان و خانواده پیدا می کنند. از طرفی به دلیل فعال شدن هورمونهای جنسی، ممکن است امیال و رفتارهای جنسی زود هنگام از خود نشان بدهند که آنها را در معرض خطر قرار می دهد.

رشد ناقص

کودکی که دوران بلوغ را پشت سر می ‌گذارد ممکن است ابتدا در مقایسه با همسالانش بسیار بلند باشد. با این حال رشد کودک با پایان بلوغ متوقف می ‌شود.

تغییرات رفتاری

برای دختران تحریک پذیری، طغیان عاطفی، و تغییرات خلقی می ‌تواند همراه با بلوغ زودرس ایجاد شود. پسران ممکن است میل جنسی نامتناسب با سن خود و همچنین رفتار پرخاشگرانه را تجربه کنند.

قلدری یا اذیت دیگران

بسیاری از کودکان کوچک تر که بلوغ زودرس را تجربه می ‌کنند به ویژه پسران ،گفته اند که توسط کودکان بزرگتر در مدرسه مورد آزار و اذیت قرار می‌ گیرند.

عزت نفس پایین و ادراک بدن

بلوغ زودرس در کودکان پسر باعث می شود او نسبت به همسالان خود که به موقع یا دیرتر از موعد بالغ می ‌شوند، از اعتماد به نفس پایین و ادراک بدنی ضعیف رنج ببرد.

خطر بیشتر سوء مصرف مواد

سیگار کشیدن در بین کودکانی که زودتر به بلوغ می ‌رسند در مقایسه با همسالان خود و یا کسانی که بلوغ دیررس را تجربه می ‌کنند بسیار بیشتر است.
تحقیقات علمی نشان می دهد ناپایداری محیط به بدن فرد سیگنال می دهد که زودتر بالغ شود، به همین علت کودکانی که در خانواده های آشفته، تک سرپرست یا فقیر زندگی می کنند بیشتر دچار بلوغ زودرس می شوند. از طرفی همین عوامل احتمال بروز اضطراب و افسردگی در کودک را افزایش می دهد.
به طور کلی با بلوغ زودرس، کودک نیز وارد استرس های بیشتری نسبت به همسالان خود می شود.
اگر فکر می کنید کودک شما زودتر از زمان انتظار وارد فرایند بلوغ شده است، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا ببینید چه کارهایی برای کند کردن این فرایند می توان انجام داد و علاوه بر آن، بهترین کاری که برای پشتیبانی از کودک می توانید انجام بدهید چیست.

چه اختلالات و بیماری‌هایی شبیه به بلوغ زودرس هستند؟

بعضی از اختلالات و بیماری ها شبیه بلوغ زودرس در کودکان پسر یا دختر می باشند. از این رو باید در مورد این اختلالات و بیماری ها اطلاعات کافی داشته باشید تا علائم آن ها با بلوغ زودرس در کودکان پسر و دختر ترکیب نشوند.

تلارک زودرس

تلارک زودرس به بزرگ شدن زود هنگام سینه ‌ها گفته می ‌شود. این اختلال معمولاً در دختران بسیار خردسال مشاهده می‌ شود. در چنین مواقعی بیشتر والدین فکر می‌ کنند که فرزندشان دچار بلوغ زودرس شده است اما این اختلال با بلوغ زودرس فرق دارد. اگرچه این علائم می ‌تواند برای والدین نگران ‌کننده باشند اما به درمان نیاز ندارد و فقط باید مورد بررسی پزشک قرار بگیرند.

پوبارک زودرس

پوبارک زودرس هم به رشد زودرس موهای ناحیه ‌ی تناسلی یا زیر بغل در سنین پایین گفته می‌ شود. این اختلال زمانی که غدد آدرنال در سنین پایین شروع به ترشح هورمون می ‌کنند ایجاد می‌ شود. پوبارک زودرس هم می‌ تواند برای والدین نگران‌ کننده باشد اما به ‌طور کلی مشکلی به ‌وجود نمی‌ آورد و از نشانه‌ های بلوغ زودرس نیست.

عوامل مرتبط با بلوغ زودرس

جنسیت: دختران‌ 10 برابر بیشتر از پسران احتمال دارد دچار بلوغ زودرس شوند.
نژاد: پزشکان هم دلیل این امر را نمی‌ دانند اما به ‌نظر می ‌رسد به ‌طور متوسط دختران آفریقایی-آمریکایی حدود یک سال زودتر از دختران سفید پوست دچار بلوغ می ‌شوند.
چاقی : اگرچه برخی از مطالعات نشان می دهد که بین چاقی دختران کوچک و افزایش خطر ابتلا به بلوغ زودرس ارتباط‌ هایی وجود دارد اما چگونگی این ارتباط دقیقاً مشخص نیست.
ژنتیک : گاهی اوقات بلوغ زودرس می‌ تواند درنتیجه ‌ی جهش‌ های ژنتیکی باشد که باعث ترشح هورمون ‌های جنسی می ‌شود.

خطرات بلوغ زودرس در کودکان پسر

کوتاهی قد
مشکلات رفتاری
استرس و اضطراب
فعالیت‌های جنسی در سنین پایین‌