غده تیروئید ممکن است کم‌کار یا پرکار شود. این حالت، در موارد نادری مادرزادی بوده، اما در اکثر موارد در مراحل بعدی زندگی بروز می‌کند. کم‌کاری تیروئید اغلب با بزرگ شدن غده تیروئید همراه است که به آن گواتر گفته می‌شود.

کم کاری غده تیروئید چیست؟

درکم کاری غده تیروئید (هایپوتیروئیدی) غده‌ی تیروئید نمی‌تواند به‌اندازه کافی هورمون تیروئید را تولید کند، وقتی هورمون تیروئید در خون، کم باشد، در این حالت فرد به کم ‌کاری تیروئید مبتلا می شود. ازآنجایی‌که هدف اصلی غده‌ی تیروئید، تنظیم متابولیسم بدن است؛ افراد مبتلا به آن، علائمی همراهِ متابولیسم کند را دارند. کم کاری این غده معمولاً بر اثر یک بیماری خود ایمنی به نام هاشیموتو به وجود می‌آید. بدین صورت که پادتن‌ها بر علیه این غده ساخته می‌شوند و آن‌ها را تخریب می‌کنند. این بیماری همچنین در افراد مبتلا به سایر اختلالات سیستم ایمنی بدن مانند دیابت نوع یک و ویتیلیگو نیز شایع است.


کم‌کاری غده تیروئید هنگامی رخ می‌دهد که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروکسین (T4) تولید نمی‌کند.
اغلب موارد کم‌کاری غده تیروئید، ناشی از حمله سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید و آسیب رساندن به آن است، یا به علت آسیب‌هایی است که پیامد درمان سرطان تیروئید یا پرکاری تیروئید می‌باشد.
زمانی که سیستم ایمنی بدن که معمولاً با عفونت مبارزه می‌کند اشتباهاً غده تیروئید را موردحمله قرار می‌دهد، غده تیروئید به اندازه کافی قادر به تولید هورمون تیروکسین نخواهد بود، در نهایت منجر به بروز علائم و نشانه‌های کم‌کاری تیروئید خواهد شد.

بسیاری از نشانه‌های کم‌کاری غده تیروئید شبیه علائم سایر بیماری‌هاست، این بیماری ممکن است با بیماری‌های دیگر اشتباه گرفته شود. علائم و نشانه‌های کم کاری تیروئید (Hypothyroidism) بسته به شدت کمبود هورمون‌ها متفاوت است. به طور کلی، هر گونه مشکلی که داشته باشید به مرور زمان پیشرفت می‌کند. در ابتدا ممکن است علائم کم کاری تیروئید را متوجه نشوید و یا علائمی مانند خستگی و افزایش وزن را به افزایش سن ربط بدهید. اما با آهسته شدن سرعت متابولیسم، علائم و نشانه‌ها واضح تر می‌شوند، ازاین‌رو ممکن است چندین سال از وجود این عارضه پزشکی بی‌خبر باشید.

علائم شایع آن عبارت‌اند از:

• خستگی
• حساس بودن نسبت به سرما
• نازک شدن موها و ابروها
• افزایش وزن
• از دست دادن شنوایی
• یبوست
• افسردگی
• کندی حرکات و افکار
• کاهش سرعت ضربان قلب
• درد عضلانی و ضعف
• گرفتگی عضلانی
• پوست خشک و پوسته‌پوسته
• شکنندگی موها و ناخن
• از دست دادن میل جنسی
• درد، بی‌حسی و احساس سوزن سوزن شدن در دست و انگشتان (سندرم تونل کارپال)
• دوره‌های قاعدگی نامنظم یا شدید

کم کاری تیروئید در نوزادان

کم کاری تیروئید در نوزادان می تواند سبب بروز اختلال در سیستم عصبی و رشد مغزی در آنان شود. برای تشخیص این عارضه انجام تست کم کاری تیروئید (گرفتن نمونه خون از پاشنه پای کودک ) 3 تا 5 روز پس از تولد در مراکز بهداشت و یا سایر مراکز درمانی برای اطمینان از سلامتی نوزاد و یا تشخیص و درمان به موقع این بیماری از ضروریات مهم می باشد. چرا که در صورت تشخیص به موقع می توان از عوارض برگشت ناپذیر و غیرقابل جبران آن مانند کاهش بهره هوشی و یا عقب ماندگی ذهنی جلوگیری نمود.

علایم کم کاری تیروئید در نوزادان شامل:

• زردی صورت و چشم ها
• زبان بزرگ و بیرون زده
• پف کردن صورت
• خفگی مکرر
• یبوست
• حجم کم عضلات
• خواب بیش از حد

این علایم در کودکان و نوجوانان می‌تواند شامل:

• رشد ضعیف و در نتیجه کوتاهی قد
• به تأخیر افتادن بلوغ
• به تأخیر افتادن رشد دندان‌های دائمی
• رشد ذهنی ضعیف

چه چیزی باعث کم کاری تیروئید می‌شود؟

کم کاری تیروئید ممکن است دلایل زیادی داشته باشد، از جمله:

التهاب تیروئید

شایع‌ترین علت کم‌ کاری تیروئید، تیروئیدیت یا التهاب غده‌ی تیروئید است. بدن آنتی‌بادی‌هایی را تولید می‌کند که سبب التهاب غده‌ی تیروئید می‌شود. همچنین ممکن است به دلیل عفونت ویروسی، این التهاب اتفاق بیفتد.

رادیوتراپی ناحیه گردن

برای درمان برخی سرطان‌ها و بیماری ها مانند لنفوم که نیازمند تابش پرتو به گردن هستند، ممکن است از رادیوتراپی گردن استفاده شود. پرتوهای گسیل‌شده از این روش درمانی، به غده تیروئید آسیب می‌رساند و از علل کم کاری تیروئید است.

درمان ید رادیواکتیو

معمولاً اشخاصی که پرکاری تیروئید دارند، از این روش برای از بین بردن بخشی پرکاری تیروئید خود استفاده می‌کنند. بااین‌حال، پرتوهای رادیواکتیو به تیروئید آسیب وارد می‌کنند و سبب کم کاری تیروئید می‌شوند.

استفاده از داروهای خاص

افرادی که بیماری‌های قلبی، مشکلات روانشناسی و حتی سرطان دارند، داروهایی مصرف می‌کنند که ممکن است به تیروئید آسیب وارد کند. این داروها شامل: آمیودارون (کوردارون) ، لیتیم، اینترفرون آلفا و اینترلوکین-2 است.

جراحی تیروئید

اگر تنها بخشی از غده‌ی تیروئید حذف (برداشته) شود، ممکن است مقدار باقی‌مانده، توانایی تولید هورمون تیروئید کل بدن را داشته باشد و ممکن است نه. یکی از علل کم کاری تیروئید ، می‌تواند جراحی آن باشد.

مصرف کم یُد

غده‌ی تیروئید برای تولید هورمون، نیازمند عنصری به نام ید است. اگر بدنتان با کمبود ید مواجه است، کم کاری تیروئید به سراغتان خواهد آمد. غذاهایی مانند نمک دریایی، ماهی، میگو، صدف، تخم‌مرغ و… غنی از ید هستند.

چه کسانی به کم کاری تیروئید دچار می‌شوند؟

هرچند که همه افراد در خطر ابتلا به این بیماری هستند، اما خطر بیشتری افراد زیر را تهدید می‌کند:
• زنان بالای 60 سال سن
• ابتلا به بیماری خود ایمنی
• ابتلای بستگان نزدیک مثلاً پدر و مادر و یا پدربزرگ و مادربزرگ به بیماری خودایمنی
• سابقه جراحی تیروئید
• باردار بودن و یا زایمان در 6 ماه گذشته
• سابقه درمان پرکاری غده تیروئید
• سابقه دریافت تشعشع در بالای قفسه سینه یا گردن
کودکان مبتلا به این بیماری رشد کندتری نسبت به سایر کودکان دارند. افراد مسن مبتلا به کم‌کاری غده تیروئید گاهی دچار مشکلات حافظه و افسردگی می شوند.

خطرات و عوارض کم‌کاری غده تیروئید

از آن جا که میزان نیاز بدن از این هورمون به میزان مشخصی می باشد، بنابراین در صورت افزایش هورمون TSH در خون بیماری گواتر اتفاق می افتد و در صورت عدم درمان سبب بروز عوارضی نظیر افسردگی شدید و مهلک، نارسایی قلبی و یا کما در برخی افراد شود. در صورت مشاهده هرکدام از این نشانه‌ها، به پزشک مراجعه کنید تا با انجام آزمایش برای تشخیص کم‌کاری غده تیروئید مطمئن شوید.

کم کاری تیروئید چگونه درمان می شود؟

پس از تشخیص کم کاری تیروئید توسط پزشک ، بهترین درمان قطعی کم کاری تیروئید مصرف داروی کم کاری تیروئید به نام قرص هورمون تیروئید (لووتیروکسین) یک بار در روز (ترجیحاً در صبح) می باشد، هرچند برخی از افراد شب را ترجیح می‌دهند.
اثربخشی این قرص ممکن است با مصرف داروهای دیگر، مکمل‌ها یا مواد غذایی تغییر کند، بنابراین باید آن را با آب و با معده خالی مصرف کنید و به مدت ۳۰ دقیقه پس‌ازآن از خوردن غذا اجتناب کنید.در صورت فراموش کردن یک دوز، باید به‌محض به یادآوردن، آن را بخورید، البته درصورتی‌که چند ساعت از زمان معمول آن گذشته باشد. اگر بیشتر از این مدت زمان باشد، آن دوز فراموش‌شده را کنار بگذارید و دوز بعدی را در زمان مقرر مصرف کنید، مگر اینکه توصیه پزشک شما طور دیگری باشد. البته تعیین دوز مصرف این دارو برای درمان کم کاری تیروئید با توجه به شرایط بیمار و میزان کم کاری تیروئید تعیین می شود، لذا از افزایش و یا کاهش خودسرانه دارو برای جلوگیری از بروز عوارض ناخواسته به شدت پرهیز نمایید.
کم‌کاری تیروئید یک بیماری مادام‌العمر‌است، بنابراین نیاز شما به مصرف لووتیروکسین، همیشگی خواهد بود.