معده یکی از اعضای موجود در شکم و بخشی از دستگاه گوارش می باشد و مانند هر کدام از اعضای دیگر مستعد ابتلا به سرطان است؛ پس از اینکه غذا جویده و بلعیده شد از طریق لوله ای به نام مری از دهان وارد معده می شود. معده انسان ساختاری کیسه ای شکل دارد که نقش مهمی در جذب مواد معدنی، ویتامین ها و پروتئین های بدن دارد و همچین دفع مواد زائد از مواد غذایی را انجام می دهد و به روده منتقل می کند تا عمل دفع صورت گیرد. سرطان در هر کدام از این مناطق پنجگانه ممکن است شروع شود و گاهی علائم و میزان بهبودی برحسب محل ابتلا تفاوت می کند.دیواره معده از پنج لایه تشکیل شده است.داخلی ترین لایه که حائز اهمیت خاص است، لایه مخاطی نامیده می شود و اکثرسرطانهای معده نیز از این قسمت شروع می شود.ولی قبل ازاینکه سرطان به معنای واقعی ایجاد شود ،تغییراتی در لایه های معده ایجاد می شود.فاكتورهای تأثیر گذار در ابتلاء به غذا پس از عبور از مری وارد معده می‌شود. غذا در معده به ذرات کوچکی، خرد می‌شود تا غذا بتواند در روده کوچک جذب شود. مخلوط کردن غذا با ترشحات معده‌ای و تشکیل مخلوط نیمه‌مایعی به نام کیموس به هضم غذا کمک می‌کند. معده نخستین مکان ذخیرهی موقت غذاست که قابلیت منبسط‌شدن دارد ‌که می‌تواند حدود ۲ تا ۴ لیتر غذا را در خود نگه دارد.

بیماری‌های معده

معده دچار مشکلات مختلفی می شود که شایع‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: سوءهاضمه، زخم گوارشی، رفلاکس معده، سرطان معده، خونریزی معده، آلودگی به هلیکوباکتر پیلوری .

سرطان معده چیست؟

معده یکی از اندام‌های اصلی سیستم گوارش در بدن به حساب می‌آید، که در هضم مواد غذایی نقش مهمی ایفا می‌کند. سرطان معده (رشد نامعمول سلول‌های سرطانی ) در بیشتر مواقع در بخش دیواره داخلی معده شروع می‌شود.
سرطان معده (gastric cancer) در واقع به رشد غیرطبیعی سلول‌های معده گفته می‌شود ؛ که یکی از پنج سرطان کشنده است و حدود 16% از مرگ‌های در اثر سرطان در ایران، به علت سرطان معده است. سرطان معده زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های پوشش داخلی معده به‌طور غیرقابل کنترلی رشد می‌کنند و تومورهایی را تشکیل می‌دهند که می‌توانند به بافت‌های طبیعی حمله کرده و به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند. این سرطان در افرادی با گروه خونی A شایعتر است.علت اصلی ایجاد سرطان معده ناشناخته است، اگرچه بسیاری از عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهند شناسایی شده‌اند. سرطان معده در مردان پس از سرطان ریه شایعترین سرطان است حال آنکه در زنان سرطان پستان شایع‌ترین سرطان به‌شمار می‌آید. سرطان معده هنگامی آغاز می‌شود که در DNA سلول معده تغییراتی ایجاد شود. DNA سلول حاوی دستورالعمل‌هایی است که به سلول می‌گوید چه کاری باید انجام دهد. این تغییرات ناخواسته که علت اصلی ایجاد سرطان هستند، به سلول دستور رشد سریع و ادامه زندگی می‌دهند. در حالت طبیعی این سلول‌ها عمر طبیعی خود را کرده و باید از بین بروند.سلول‌های تکثیریافته غیرطبیعی، توده‌ای را تشکیل می‌دهند که می‌تواند به بافت سالم فشار آورده و آن را از بین ببرد.
با گذشت زمان، سلول‌ها می‌توانند از توده جدا شده و به مناطق دیگر بدن گسترش یابند. (متاستاز دهند)

انواع سرطان معده

آدنوكارسینوم (Gastric adenocarcinoma)

یکی از رایج ترین انواع بیماری سرطان معده، نوع آدنوکارسینوم می باشد. این نوع بیماری به دو نوع روده ای و منتشر تقسیم خواهد شد. نوع روده ای این عارضه اغلب می تواند در قسمت های روده کوچک ایجاد شود و اغلب در افرادی ایجاد می شود که در سنین بالای 70 سال قرار دارد. همچنین گروه خونی افراد، نقش مهمی در ابتلا به این نوع از عارضه سرطان معده ایفا می کند.

تومور استرومال گوارشی (Gastrointestinal Stromal Tumor (GIST))

یکی از انواع سرطان معده که البته از شیوع کمتری برخوردار است، استرومال گوارشی می باشد که عموماً از سلول های بینابینی کاجال شروع خواهد شد و تمامی معده را در بر خواهد گرفت.

ﻟﯿﻮﻣﯿﻮﺳﺎرﮐﻮم (Gastrointestinal Leiomyosarcoma)

نوع دیگری از سرطان معده است که از نوع غیر شایع است و بافت ها و ماهیچه های صاف معده را هدف قرار می دهد و اقدام به تخریب ماهیچه ها خواهد کرد.

کارسینویید (Gastrointestinal Carcinoid)

این نوع از سرطان معده که می تواند قسمت های مخاطی معده را درگیر خود کند، از نوع غیر شایع بوده و کمتر در افراد رخ می دهد و خاصیت تهاجمی کمتری دارد.

لنفوما (Gastrointestinal lymphoma)

از دیگر انواع سرطان معده مربوط به سرطان لنفوما می باشد که می تواند قسمت لوله گوارش و معده را درگیر خود کند و باعث ایجاد مشکلات زیادی شود.

عواملی که خطر سرطان معده را افزایش می‌دهند:

• بیماری ریفلاکس معده
• زخم معده
• چاقی
• رژیم غذایی سرشار از غذاهای شور و دودی
• رژیم غذایی حاوی مقدار کم میوه و سبزیجات
• سابقه خانوادگی سرطان معده
• ژنتیک
• عفونت با هلیکوباکتر پیلوری
• قرار گرفتن در معرض آزبست
• التهاب معده طولانی‌مدت (ورم معده)
• التهاب مری
• کشیدن سیگار
• پولیپ‌های معده (توده‌های سلول‌هایی که روی لایه داخلی معده شکل می‌گیرند)
• جنس مذکر
• کم خونی
• سن بالا ( بیش از 55 سال)
• مصرف غذاهای حاوی نیترات بالا بویژه فست فودها
• استفاده از غذاهای مانده
• نوشیدن الکل به طور منظم
• کار در صنایع زغال سنگ، فلز، چوب یا لاستیک

نشانه های سرطان معده

مرحله اولیه:

سوء هاضمه و ناراحتی معده، احساس نفخ و باد کردن بعد از غذا خوردن، تهوع خفیف، کاهش اشتها،
سوزش سردل، درد شکم، خواب زیاد

مرحله پیشرفته:

خون در مدفوع، استفراغ، کاهش وزن بدون علت قابل توجیه، درد معده، زردی پوست ویا سفیدی چشم، تجمع آب داخل شکم(آسیت)، اختلال بلع(دیسفاژی)
بعد از مشخص شدن نشانه های سرطان معده، لازم است به پزشک متخصص مراجعه شود تا اقدامات لازم برای تشخیص دقیق بیماری انجام شود.

روش‌های تشخیص سرطان معده

آندوسکوپی (ورود یک دوربین کوچک برای دیدن فضای داخل معده)

یک لوله نازک حاوی یک دوربین کوچک از گلو به معده ما منتقل می‌شود. پزشک می‌تواند از آن برای یافتن علائم سرطان استفاده کند.

نمونه‌برداری (برداشتن نمونه‌ای از بافت برای آزمایش)

اگر در حین آندوسکوپی قسمت‌های مشکوکی مشاهده شود‌، می‌توان از ابزارهای ویژه‌ای برای برداشتن نمونه‌ای از بافت جهت آزمایش استفاده کرد. نمونه برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می‌شود.

آزمایشات تصویربرداری

این آزمایش‌ها که برای جستجوی سرطان معده استفاده می‌شوند شامل سی تی اسکن و نوع خاصی از آزمایش اشعه ایکس به نام بلع باریم است.

تعیین میزان پیشرفت سرطان معده

تشخیص میزان پیشرفت سرطان معده به پزشک کمک می‌کند تا تصمیم بگیرد که کدام روش‌های درمانی بهتر است. آزمایشات و روش‌هایی که برای تعیین میزان پیشرفت استفاده می‌شوند، شامل موارد زیر است:

آزمایش خون

آزمایش خون جهت بررسی عملکرد اعضای حیاتی بدن ممکن است نشان دهد که آیا سایر اعضای بدن مانند کبد ما تحت تأثیر سرطان هستند یا خیر.

آندوسونوگرافی

در طی آندوسونوگرافی، یک دوربین کوچک توسط یک لوله نازک از دهان و مری به معده منتقل می شود. همزمان از یک ابزار سونوگرافی ویژه نیز برای ایجاد تصاویر از معده ما استفاده می‌شود. آندوسونوگرافی به پزشک کمک می‌کند تا میزان (عمق) نفوذ سرطان به دیواره معده را تشخیص دهند.

تست‌های تصویربرداری

شامل سی تی اسکن و پت اسکن (PET) می‌باشد.

جراحی اکتشافی

پزشک ما ممکن است جراحی را برای یافتن علائم گسترش سرطان به خارج از معده، در قفسه سینه یا شکم توصیه کند. جراحی اکتشافی معمولاً به روش لاپاراسکوپی انجام می‌شود. این بدان معناست که جراح چندین برش کوچک در شکم ما ایجاد کرده و دوربین خاصی را وارد می‌کند که تصاویر را به مانیتور اتاق عمل انتقال دهد.
بر اساس شرایط فرد، ممکن است از آزمایشات مرحله‌ای دیگری نیز استفاده شود. پزشک با استفاده از اطلاعات این روش‌ها مرحله‌ی سرطان را تعیین می‌کند. مراحل سرطان معده با اعداد رومی نشان داده می‌شود که از ۰ تا IV متغیر است. کمترین عدد نشان می‌دهد که سرطان در مراحل اولیه است و فقط لایه‌های داخلی معده ما را تحت تأثیر قرار داده است. در مرحله چهارم، سرطان پیشرفته در نظر گرفته می‌شود که ممکن است به سایر مناطق بدن گسترش یافته باشد.

درمان سرطان معده

گزینه‌های درمان سرطان معده به محل، مرحله و پیشرفت سرطان بستگی دارد. شرایط جسمی بیمار، گسترش و پیشرفت تومور سرطانی، نوع تومور، تشخیص پزشک، از عوامل مهم انتخاب بهترین روش درمانی برای بیماری سرطان معده می باشد.

اعمال جراحی در سرطان معده

هدف از جراحی، برداشتن همه توده سرطانی و برخی از بافت‌های سالم اطراف آن است. جراحی‌های مورد استفاده برای سرطان معده عبارتند از:

برداشتن تومورها در مراحل اولیه از دیواره معده

سرطان‌های بسیار کوچک محدود به پوشش داخلی دیواره معده ممکن است با عبور ابزار خاصی از طریق لوله آندوسکوپ برداشته شوند. روش‌های برداشتن سرطان از پوشش داخلی معده، شامل برداشتن مخاط یا لایه زیر مخاط توسط آندوسکوپ است.

برداشتن بخشی از معده (گاسترکتومی ساب توتال)

در طی گاسترکتومی ساب توتال، جراح بخشی از معده مبتلا به سرطان و برخی از بافت‌های سالم اطراف آن را بر می‌دارد. اگر سرطان معده در بخشی از معده نزدیک به روده کوچک قرار داشته باشد، ممکن است از این روش استفاده شود.

برداشتن کل معده (گاسترکتومی کامل)

گاسترکتومی کامل شامل برداشتن کل معده و برخی از بافت‌های اطراف است. در این روش، مری مستقیماً به روده کوچک متصل می‌شود و اجازه می‌دهد تا غذا در طول سیستم گوارش ما حرکت کند. گاسترکتومی توتال اغلب در سرطان‌های معده که بدنه معده را تحت تأثیر قرار می‌دهند و آنهایی که در محل اتصال معده به مری قرار دارند، استفاده می‌شود. این روش جراحی برای افرادی که دچار سرطان پیشرفته معده شده اند، مورد استفاده قرار می گیرد . زمانی که بدنه معده دچار سرطان می شود، از این روش برای درمان آن استفاده می شود.

برداشتن غدد لنفاوی برای جستجوی سرطان

جراح ممکن است غدد لنفاوی از شکم را بردارد تا آنها را از نظر وجود سرطان آزمایش کند. این عمل باعث می شود که پزشک بتواند تشخیص دهد که آیا غدد لنفاوی درگیر سلول های سرطانی شده است یا خیر.

جراحی برای تسکین علائم و نشانه‌ها

جراحی برای برداشتن بخشی از معده ممکن است علائم و نشانه‌های سرطان در حال رشد را در افراد مبتلا به سرطان معده پیشرفته تسکین دهد.

شیمی‌ درمانی در سرطان معده

شیمی ‌درمانی نوعی درمان دارویی است که از مواد شیمیایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند. داروهای شیمی‌درمانی در سراسر بدن پخش شده و سلول‌های سرطانی را که ممکن است به خارج از معده گسترش یافته باشند از بین می‌برند.
شیمی ‌درمانی می‌تواند قبل از جراحی انجام شود تا به کوچک شدن توده سرطانی و برداشت راحت‌تر آن کمک کند. داروهای شیمی درمانی از طریق رگ به بدن بیمار تزریق شده و به بخش های مختلف بدن منتقل می شود و باعث خواهد شد که اگر در نقاط دیگری از بدن، توموری نهفته هم وجود داشته باشد، با این روش از بین برود. شیمی ‌درمانی همچنین پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی که ممکن است در بدن باقی بمانند استفاده می‌شود. شیمی‌ درمانی اغلب با پرتودرمانی ترکیب می‌شود.
شیمی ‌درمانی ممکن است به تنهایی یا همراه با درمان‌های پیشرفته‌تر موسوم به «درمان هدفمند» در افراد مبتلا به سرطان معده پیشرفته استفاده شود.

پرتو درمانی در سرطان معده

در پرتو درمانی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه ایکس و پروتون برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. پرتوهای پرانرژی از دستگاهی ساطع می‌شوند که هنگام خوابیدن روی تخت به دور شخص حرکت می‌کند.
برای سرطان معده می‌توان از پرتودرمانی قبل از جراحی برای کوچک کردن توده سرطانی استفاده کرد تا توده راحت‌تر برداشته شود. پرتو درمانی همچنین می‌تواند پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده استفاده شود. پرتو درمانی غالباً با شیمی‌درمانی ترکیب می‌شود.
برای سرطان پیشرفته معده که با جراحی برطرف نمی‌شود، می‌توان از پرتو درمانی برای تسکین عوارض جانبی مانند درد یا خونریزی ناشی از رشد سرطان استفاده کرد.

درمان دارویی هدفمند در سرطان معده

درمان‌های دارویی روی نقاط ضعف خاص موجود در سلول‌های سرطانی متمرکز هستند. با مسدود کردن این نقاط ضعف، درمان‌های دارویی هدفمند می‌توانند سلول‌های سرطانی را از بین ببرند. در سرطان معده، داروها معمولاً با شیمی‌ درمانی برای سرطان‌های پیشرفته یا سرطانی که عود کرده، ترکیب می‌شوند.
پزشک ممکن است سلول‌های سرطانی را آزمایش کند تا ببیند کدام داروها مورد استفاده قرار می گیرد.

ایمونوتراپی در درمان سرطان معده

ایمونوتراپی (ایمنی درمانی) یک درمان دارویی است که به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند تا با سرطان مبارزه کند. سیستم ایمنی بدن که علیه بیماری مبارزه می‌کند ممکن است به سرطان حمله نکند. زیرا سلول‌های سرطانی پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که تشخیص سلول‌های سرطانی را برای سلول‌های سیستم ایمنی سخت می‌کند. ایمنی درمانی با تداخل در این روند کار می‌کند.
در سرطان معده، ممکن است از ایمونوتراپی در صورت پیشرفته بودن سرطان، عود یا گسترش آن در سایر قسمت های بدن استفاده شود.

مراقبت‌های حمایتی (تسکینی) در سرطان معده

مراقبت تسکینی یک مراقبت پزشکی ویژه است که بر روی تسکین درد و سایر علائم یک بیماری جدی متمرکز است. مراقبت‌های تسکینی را می‌توان هنگام انجام درمان‌های تهاجمی مانند جراحی، شیمی درمانی یا پرتودرمانی استفاده کرد.
وقتی از مراقبت تسکینی همراه با سایر روش‌های درمانی مناسب استفاده می‌شود، افراد مبتلا به سرطان ممکن است احساس بهتر و عمر طولانی‌تری داشته باشند.
مراقبت‌های تسکینی توسط پزشک معالج توصیه شده و توسط پرستاران و سایر افراد متخصص آموزش‌دیده ارائه می‌شوند. مراقبت تسکینی قصد دارد کیفیت زندگی افراد مبتلا به سرطان و خانواده‌های آنها را بهبود بخشند. این شکل از مراقبت در کنار درمان‌های دارویی یا سایر روش‌های درمانی که دریافت می‌کنیم، ارائه می‌شود.