معرفه - نکره





معرفه اسمی است که در نزد مخاطب معلوم و معهود باشد مثلاً اگر کسی بمخاطب خود بگوید : عاقبت خانه را فروختم و دکانها را خریدم. کتابها را روی میز گذاشتم. مقصود گوینده آنست : خانه و دکّانها و کتابهائیکه شما اطّلاع دارید و میدانید و از آنها آگهی دارید.

نکره اسمی را گویند که در نزد مخاطب معلوم و معین نیست مانند : مردی را دیدم. دوستی شکایت نزد من آورد. کتابی در پیش رفیقی داشتم امروز آورد.

دنیا نیرزد آنکه پریشان کنی دلی
زنهار بد مکن که نکرده است عاقلی

سعدی

کلمات : مردی، دوستی، کتابی، رفیقی، ولی، عاقلی نکرده است. برای آنکه در پیش مخاطب و شنونده معلوم و مشخص نیست.

علامت اسم نکره (یاء) است که بآخر اسم افزایند و فرد غیر معین از آن خواهند.

قضا دگر نشود گر هزار ناله و آه
بشکر یا بشکایت برآید از دهنی
فرشته ایکه وکیل است بر خزائن باد
چه غم خورد که بمیرد چراغ پیرزنی

سعدی

گاهی بجای یاء نکره کلمه (یکی) پیش از اسم آورند.

یکی گربه در خانه زال بود
که برگشته ایام و بد حال بود

سعدی

یکی نصیحت من گوش دار و فرمان کن
که از نصیحت سود آن کند که فرمان کرد

ابوالفتح بُستی

گاهی اسم را نیز ذکر نکنند و بهمان کلمۀ (یکی) اکتفا نمایند.

یکی بر سر شاخ و بن می برید
خداوند بستان نظر کرد و دید
بگفتا که این مرد بد میکند
نه بر من که بر نقس خود میکند

سعدی

چون خواهند اسم نکره ایرا معرفه سازند یاء نکره را از آخر آن بیندازند :

پادشاهی بکشتن بی گناهی اشارت کرد (بیچاره) در آن حالت نومیدی (ملک) را دشنام دادن گرفت.

گاهی کلمۀ (آن) یا (این) پیش از اسم در آورند و آنرا معرفه سازند :

این کار از آن مرد نیاید، این پایگاه آنشخص را نشاید.

گو مرا زار بکشتن دهد آن یار عزیز
تا نگوئی که در آن دم غم جانم باشد
گویم از بنده مسکین چه گُنه صادر شد
که دل آزرده شد از من غم آنم باشد

سعدی

---

آموزش قبلی : آموزش دستور زبان فارسی : اسم ذات ، اسم معنی - اسم جمع

---

آموزش بعدی : آموزش دستور زبان فارسی : مفرد ، جمع