به زبان ساده، پروتکل در شبکه های کامپیوتری مجموعه قوانین و مقرراتی برای ارتباط دستگاه ها با یکدیگر می باشد. پروتکل های شبکه شامل مکانیزم هایی برای شناسایی و برقراری ارتباط با یکدیگر می باشند و همچنین شامل قوانین قالب بندی که نحوه قرار دادن داده ها در ارسال و دریافت پیغام ها را مشخص می کند. بعضی از پروتکل ها همچنین تایید پیغام ها و فشرده سازی داده ها، به منظور بالابردن کارایی و اعتماد پذیری شبکه طراحی شده اند. پروتکل های مدرن برای شبکه های کامپیوتری عموما از تکنیک های سوئیچینگ بسته یا پکت برای ارسال و دریافت پیغام ها به صورت بسته استفاده می کنند که هر قطعه از پیغام ها در مقصدی که ارسال شده اند مجددا جمع آوری می شوند. تا به امروز صدها پروتکل مختلف برای شبکه های کامپیوتری، برای اهداف و مقاصد خاص طراحی شده است.





Internet Protocols
خانواده پروتکل های اینترنتی، مجموعه ای از پروتکل هایی است که به طور گسترده در شبکه های کامپیوتری استفاده می شود. علاوه بر پروتکل اینترنت (IP) پروتکل های سطح بالاتر دیگری مانند TCP، UDP، HTTP و FTP وجود دارند که همگی آنها برای ارائه خدمات بیشتر و قابلیت های اضافی تر با IP ادغام شده اند. پروتکل های سطح پایین اینترنتی مانند ARP و ICMP وجود دارند که با IP هم زیستی و همکاری می کنند. به طور کلی، پروتکل های سطح بالاتر در خانواده IP، بیشتر در ارتباط با برنامه های کاربردی مانند مرورگرهای وب بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند، در حالی که پروتکل های سطح پایین با آداپتورهای شبکه(لایه 2) و سایر سخت افزار های کامپیوتری و شبکه ای ارتباط برقرار می کنند.

Wireless Network Protocols
امروزه شبکه های بی سیم تبدیل به یک شبکه رایج در دنیا شده اند. پروتکل های طراحی شده برای استفاده در شبکه های بی سیم باید از دستگاه های تلفن همراه رومینگ (roaming mobile device) پشتیبانی کند و با مسائلی چون تغییرات نرخ داده (variable data rates) و امنیت شبکه (network security) مقابله کنند.

Network Routing Protocols یا پروتکل های مسیر یابی در شبکه
Routing Protocols ها یا پروتکل های مسیر یابی، پروتکل های خاصی هستند که در شبکه های کامپیوتری، توسط روترهای شبکه ای و اینترنتی مورد استفاده قرار می گیرد. با استفاده از پروتکل های مسیریابی، روترها در شبکه ها قادر هستند یکدیگر پیدا کنند هر روتر جدول مسیریابی خودش را در اختیار سایر روترهای شبکه قرار می دهد و در نتیجه مسیرهای شبکه مشخص می شود بدین ترتیب اگر کامپیوتری قصد برقراری ارتباط با دستگاهی در آن سوی شبکه داشته باشد ، روترهای با استفاده از همین پروتکل های مسیریابی، ارتباط مبدا و مقصد را مشخص می کنند. پروتکل های مسیریابی مختلفی تاکنون بوجود آمده اند که برخی از آنها که بیشتر عمومی هستند مانند EIGRP ،BGP ، OSPF می باشد.

نحوه پیاده سازی پروتکل های شبکه
سیستم عامل های مدرن شامل سرویس های نرم افزاری داخلی هستند که برخی پروتکل های شبکه را پیاده سازی و اجرا می کنند. مثلا برنامه هایی مثل مرورگرهای وب حاوی کتابخانه های نرم افزاری هستند که از پروتکل های سطح بالا برای انجام عملیات خود پشتیبانی می کنند.
هر بسته فرستاده شده و دریافت شده بر روی یک شبکه شامل داده های باینری است (صفر و یک هایی که محتوای هر پیغام را کد گذاری می کنند). اکثر پروتکل ها در ابتدای هر بسته یا پکت یک هدر کوچک برای ذخیره اطلاعات مربوط به فرستنده پیام و مقصد مورد نظر خود اضافه می کنند. بعضی از پروتکل ها نیز در انتهای بسته هم یک برچسب(Footer) قرار می دهند. هر پروتکل شبکه دارای قابلیت شناسایی پیغام هایی از نوع خود، پردازش هدر ها و پاورقی ها به عنوان بخشی ازفرآیند انتقال داده ها در بین دستگاه ها مختلف را داراست. گروهی از پروتکل های شبکه که در سطوح بالاتر و پایین تر هم کار می کنند، اغلب به عنوان خانواده پروتکل نامیده می شوند. اغلب دانشجویان شبکه این پروتکل ها را در هفت لایه مدل OSI یاد می گیرند که این لایه ها در مدل OSI برای موضوعات آموزشی مورد استفاده قرار می گیرد.